Sprzęt ochrony układu oddechowego (RPE) jest objęty szeregiem norm. Oddzielne normy europejskie (EN) określają wymagania specyficzne dla określonych typów produktów, takich jak respiratory jednorazowego użytku i maski pełnotwarzowe, natomiast normy dla innych regionów zawierają wymagania dla szerokiej gamy typów respiratorów w jednym dokumencie.

Wydajność i klasyfikacje różnią się w zależności od rodzaju produktu i regionu, dlatego ważne jest zrozumienie różnic w wymaganiach. Poniżej przedstawiono wprowadzenie do niektórych głównych norm RPE.

Normy EN: EN 149 – Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski filtrujące do ochrony przed cząstkami stałymi. Wymagania, badania, oznakowanie.

Niniejsza norma dotyczy półmasek filtrujących cząstki stałe, powszechnie nazywanych maskami przeciwpyłowymi jednorazowego użytku, i określa wymagania dotyczące materiałów, pola widzenia, wydajności, oznaczeń oraz informacji dla użytkownika. Maska oddechowa musi być testowana zarówno na sprzęcie laboratoryjnym, jak i na rzeczywistych osobach przeprowadzających testy symulujące pracę w warunkach laboratoryjnych. Testy obejmują opór oddechowy, penetrację, zatykanie i zawartość dwutlenku węgla w powietrzu, a także wytrzymałość połączeń i zaworów.

Maski dzielą się na trzy klasy:

• FFP1 – Niska wydajność filtra (minimalna wydajność 80%)
• FFP2 – Średnia wydajność filtra (minimalna wydajność 94%)
• FFP3 – Wysoka wydajność filtra (minimalna wydajność 99+%)
• EN 136 – Sprzęt ochrony układu oddechowego. Maski pełnotwarzowe. Wymagania, badania, znakowanie.

Norma ta obejmuje maski pełnotwarzowe, z oceną obejmującą pole widzenia, palność i wytrzymałość połączeń, a także testy obejmujące opór oddechowy, zawartość dwutlenku węgla i przeciek do wewnątrz. Maska oddechowa musi być testowana zarówno na sprzęcie laboratoryjnym, jak i na rzeczywistych osobach przeprowadzających testy symulujące pracę w środowisku laboratoryjnym. Podano również specyfikacje i wymagania dotyczące czyszczenia i dezynfekcji, oznakowania, pakowania oraz informacji dla użytkownika.

Ponadto norma ta wymaga oceny wizjera lub okularu pod kątem wytrzymałości mechanicznej, odporności na zniekształcenia, zaparowywanie i szczelności, co jest oceniane przed i po badaniu wytrzymałości mechanicznej. Jeśli respirator zawiera membranę głosową, należy ją przetestować pod kątem wytrzymałości i funkcjonalności.

Norma EN 136 klasyfikuje maski pełnotwarzowe jako:

• Klasa 1: Lekkie prace
• Klasa 2: Użytek ogólny
• Klasa 3: Specjalne zastosowanie
• EN 140 – Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski i ćwierćmaski. Wymagania, badania, znakowanie.

Norma obejmuje półmaski i ćwierćmaski, a także ocenę pola widzenia, uprzęży nagłownej i wytrzymałości połączeń oraz testy obejmujące opór oddechowy, zawartość dwutlenku węgla i przeciek do wewnątrz. Maska oddechowa musi być testowana zarówno na sprzęcie laboratoryjnym, jak i na rzeczywistych osobach przeprowadzających testy symulujące pracę w warunkach laboratoryjnych. Ocenie podlegają również części demontowalne i wymienne, aby zapewnić prawidłowe użytkowanie i konserwację maski. Norma określa również wymagania dotyczące oznakowania i informacji dla użytkownika.

EN 143 – Sprzęt ochrony układu oddechowego. Filtry przeciwpyłowe. Wymagania, badania, znakowanie.

Niniejsza norma określa wymagania dotyczące filtrów przeciwpyłowych do stosowania w urządzeniach ochrony układu oddechowego i obejmuje przegląd i ocenę materiałów, połączeń, oznaczeń oraz informacji dla użytkownika. Filtry są testowane pod kątem oporu oddychania, zatykania i penetracji. Testy penetracji filtra przeprowadza się przed i po zatkaniu pyłem dolomitowym, aby upewnić się, że produkt nadal zachowuje swoje właściwości na oznaczonym poziomie.

Filtry klasyfikujemy jako:

• P1 – Niska wydajność filtra (minimalna wydajność 80%)
• P2 – Średnia wydajność filtra (minimalna wydajność 94%)
• P3 – Wysoka wydajność filtra (minimalna wydajność 99,95%)
• EN 14387 – Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze gazowe i filtropochłaniacze. Wymagania, badania, znakowanie.

Norma ta obejmuje filtry gazowe i filtropochłaniacze, a także obejmuje przegląd materiałów i konstrukcji, połączeń, oznaczeń oraz informacji dla użytkownika. Filtry są testowane pod kątem pojemności gazowej i oporu oddechowego, a filtropochłaniacze podlegają dodatkowym badaniom penetracyjnym. Filtry gazowe, które spełniają opcjonalne wymagania dotyczące zatykania, są oznaczone literą „D”.

Filtry są oznaczane według typu i klasy, determinowanej przez gazy lub pary, do których są przeznaczone. Filtry gazowe typu A, B, E, K i wielozadaniowe są dodatkowo klasyfikowane według wydajności, od 1 (niska) do 3 (wysoka) po literze, np. A2.

Typy filtrów:

• Typ A – Gazy i pary organiczne o temperaturze wrzenia >65°C.
• Typ B – Gazy i pary nieorganiczne.
• Typ E – Dwutlenek siarki i inne kwaśne gazy i pary.
• Typ K – Amoniak i organiczne pochodne amoniaku.
• Typ AX – Gazy i pary organiczne o temperaturze wrzenia <65°C, określonej przez producenta.
• Typ SX – Specjalnie nazwane gazy i pary, określone przez producenta.
• Typ Hg-P3 – pary i cząstki rtęci.
• Typ NO-P3 – Tlenki azotu, gazy nitrowe oraz pary i cząstki.

Dodatkowo filtry kombinowane zawierają klasyfikację zgodną z normą EN 143, która uwzględnia pełne oznaczenie elementu gazowego, np. A2P3.

EN 12941 – Sprzęt ochrony układu oddechowego. Sprzęt filtrujący z wymuszonym przepływem powietrza, wyposażony w hełm lub kaptur. Wymagania, badania, znakowanie.

Niniejsza norma określa wymagania dotyczące masek filtrujących z wymuszonym przepływem powietrza, wyposażonych w hełm lub kaptur, wraz z oceną materiałów, pola widzenia, przecieku wewnętrznego, zawartości dwutlenku węgla, połączeń, oznaczeń oraz informacji dla użytkownika. Maska musi być testowana zarówno na sprzęcie laboratoryjnym, jak i na rzeczywistych osobach przeprowadzających testy symulujące pracę w warunkach laboratoryjnych. Ponadto określono wymagania dotyczące wizjera wbudowanego w produkt, funkcji systemów ostrzegawczych oraz poziomu hałasu emitowanego przez silnik wewnątrz urządzenia.

Urządzenia pneumatyczne są klasyfikowane jako:

• TH1 – Niska wydajność filtra (minimalna wydajność 90%)
• TH2 – Średnia wydajność filtra (minimalna wydajność 98%)
• TH3 – Wysoka wydajność filtra (minimalna wydajność 99,8%)

Osobna norma EN 12942 określa wymagania dotyczące urządzeń pneumatycznych obejmujących maski pełnotwarzowe, półmaski i ćwierćmaski oraz ustala klasyfikacje TM1, TM2, TM3.

EN 529 – Sprzęt ochrony układu oddechowego. Zalecenia dotyczące doboru, użytkowania, pielęgnacji i konserwacji – Dokument orientacyjny.

Niniejsza norma zawiera wytyczne dotyczące najlepszych praktyk w zakresie ustanawiania i wdrażania odpowiedniego programu dotyczącego sprzętu ochrony dróg oddechowych. Wytyczne te zostały opublikowane w celu określenia minimalnych wytycznych dotyczących prawidłowego doboru, użytkowania, pielęgnacji i konserwacji sprzętu ochrony dróg oddechowych, obejmujących ocenę ryzyka, adekwatność i przydatność oraz współczynniki ochrony.

W normie wyróżniono dwa rodzaje współczynnika ochrony:

• NPF – Nominalny współczynnik ochrony, odnosi się do poziomu ochrony dróg oddechowych, jaki urządzenie zapewnia w warunkach laboratoryjnych.
• APF – Współczynnik ochrony przypisanej, odnosi się do poziomu ochrony dróg oddechowych zapewnianego przez urządzenie w miejscu pracy i jest wykorzystywany przy wyborze odpowiedniego sprzętu ochrony dróg oddechowych.

Inne normy NIOSH CFR 42 84 – Sprzęt ochrony układu oddechowego.

Jest to krajowa norma dotycząca ochrony dróg oddechowych stosowana w USA, obejmująca wszystkie typy respiratorów, w przeciwieństwie do norm EN, które odnoszą się do różnych typów produktów w oddzielnych dokumentach. Normy te określają wymagania dotyczące klasyfikacji, testowania i oceny, a także informacje zawarte na etykietach i w instrukcjach obsługi.

Do rodzajów respiratorów zalicza się autonomiczne aparaty oddechowe i respiratory na sprężone powietrze, maski gazowe oraz respiratory oczyszczające powietrze z filtrem cząsteczkowym, które mogą być zasilane lub niezasilane.

Respiratory przeciwpyłowe oczyszczające powietrze są oznaczane seriami: filtry serii N są przeznaczone do stosowania w miejscach pracy, w których nie występują aerozole na bazie oleju, filtry serii R i P można stosować w środowiskach zagrożonych zanieczyszczeniem cząstkami cieczy na bazie oleju.

Urządzenia niezasilane są klasyfikowane według wydajności:

• N100, R100, P100 – minimalna sprawność 99,97%
• N99, R99, P99 – minimalna skuteczność 99%
• N95, R95, P95 – minimalna skuteczność 95%
• Urządzenia pneumatyczne są oznaczane według klasy i serii:
• PAPR100-N – Przeznaczony do miejsc pracy wolnych od cząstek cieczy na bazie oleju
• PAPR100-P – Można stosować w miejscach, gdzie występują aerozole na bazie oleju
• HE – oznacza wysoką wydajność (HEPA)
• Wszystkie respiratory oczyszczające powietrze muszą mieć wydajność co najmniej 99,97%.
• AS/NZS 1716 – Sprzęt ochrony układu oddechowego.

Niniejsza norma australijsko-nowozelandzka określa wymagania dotyczące respiratorów, w tym zasilanych i niezasilanych urządzeń filtrujących oraz urządzeń zasilanych sprężonym powietrzem. Respiratory są definiowane według typu i klasy wydajności, a wymagania dotyczące wydajności i testy mają zastosowanie do każdego typu i klasy. Norma określa również wymagania dotyczące oznaczeń i informacji, które należy dołączyć do respiratora.

Respiratory z filtrem cząstek stałych klasyfikuje się jako:

• Klasa P1 – Przeznaczona do zwalczania cząstek stałych generowanych mechanicznie o rozmiarach najczęściej spotykanych w przemyśle. Minimalna skuteczność 80%.
• Klasa P2 – Przeznaczona do ochrony przed cząstkami stałymi generowanymi mechanicznie i termicznie. Minimalna skuteczność 94%.
• Klasa P3 – Przeznaczona do ochrony przed wszystkimi cząstkami stałymi, w tym materiałami wysoce toksycznymi. Minimalna skuteczność 99,95%.

Półmaski filtrujące gazy i pary są oznaczane według typu i klasy, podobnie jak w normie EN 14387, przy czym literą oznacza się typ, a numerem klasy poziom zdolności absorpcyjnej.

Respiratory zasilane filtrem cząstek stałych klasyfikuje się według skuteczności:

Klasa PAPR-P1 – minimalna sprawność 95%
Klasa PAPR-P2 – minimalna sprawność 99%
Klasa PAPR-P3 – minimalna sprawność 99,95%